دیدگاه بار- آن در هوش هیجانی

“بار- آن” هوش هیجانی را مجموعه‌ای از توانایی ها، قابلیت ها و مهارت ها می داند که فرد را برای سازگاری مؤثر با محیط و کسب موفقیت در زندگی تجهیز می کنند.
وی هوش هیجانی را عامل مهمی در توانمندی های افراد برای کسب موفقیت در زندگی تلقی می کند
و آن را با سلامت هیجانی در ارتباط مستقیم می داند.

مؤلفه‌های هوش هیجانی:

مؤلفه های درون فردی:

توانایی اشخاص را در آگاهی از هیجانها و کنترل آن‌ها مشخص میکند.
این مؤلفه شامل پنج عامل؛ خودآگاهی عاطفی، خود ابرازی یا جرات مندی، عزت نفس، خود شکوفایی و استقلال است

• خودآگاهی عاطفی: میزان آگاهی فرد از احساسات خویش و درک و فهم این احساسات را بررسی می کند
• خود ابرازی یا جرأت مندی: ابراز احساسات، باورها، افکار و دفاع منطقی و مطلوب از حق‌وحقوق خویشتن را موردبررسی قرار می دهد
• عزت‌نفس: توان خودآگاهی، درک و پذیرش خویش و احترام خود را بررسی می کند
• خود شکوفایی. توانایی تشخیص استعدادهای ذاتی و استعداد انجام دادن کارهایی را که شخص می تواند و می خواهد و از انجام دادن آن‌ها لذت می برد، بررسی می کند.
• استقلال. توانایی خود رهبری، خویشتن داری فکری و عملی و رهایی از وابستگی های هیجانی را بررسی می کند.

مولفه های سازگاری:

این مؤلفه شامل سه عامل؛ واقع گرایی، انعطاف پذیری و حل مسئله است.

• واقع گرایی. توانایی ارزیابی بین تجربه‌های عاطفی و عینیت های موجود را بررسی می کند.
• انعطاف‌پذیری. توانایی منطبق ساختن عواطف، افکار و رفتار با موقعیت‌ها و شرایط دائماً در حال تغییر است. این بعد از هوش هیجانی به توانایی کلی فرد در سازگاری با شرایط ناآشنا، غیرقابل‌پیش‌بینی و پویا برمی‌گردد.
• حل مسئله. توانایی تشخیص و تعریف مشکلات و خلق و به‌کارگیری راه حل های مؤثر را موردمطالعه قرار می دهد.

مؤلفه‌های خلق‌وخوی عمومی:

این مؤلفه شامل دو عامل، خوش‌بینی و شادمانی است.

• خوش‌بینی.توانایی توجه به جنبه های روشن تر زندگی و حفظ نگرش مثبت حتی هنگام وجود احساسات منفی و ناخوشایند را بررسی می کند.
• شادمانی. توانایی احساس رضایت از زندگی، احساس رضایت از خود و دیگران و ابراز احساسات مثبت را بررسی می کند.

مؤلفه های میان فردی:

این مؤلفه شامل سه عامل همدلی، مسئولیت اجتماعی و روابط بین فردی است.

• همدلی. توانایی آگاهی از احساسات دیگران و درک و تحسین آن‌ها را بررسی می کند.
• مسئولیت اجتماعی. توانایی فرد را در معرفی خود به‌عنوان عضوی مفید و سازنده و دارای حس همکاری در گروه اجتماعی خویش موردبررسی قرار می دهد.
• روابط بین فردی. توانایی ایجاد و حفظ روابط رضایت‌بخش متقابل که نزدیکی عاطفی از ویژگی های آن است را بررسی می کند.

مؤلفه های مدیریت تنیدگی:

این مؤلفه شامل دو عامل؛ توانایی تحمل استرس و کنترل تکانه‌ها است.

• توانایی تحمل استرس. تحمل استرس به توانایی مقاومت در برابر رویدادها و موقعیت های فشارزا، بدون توقف و از طریق سازگاری فعال و مثبت در برابر فشار اطلاق می شود. این توانایی به معنی پشت سر گذاشتن موقعیت های مشکل‌ساز بدون از پا درآمدن است.
• کنترل تکانه. توانایی مقاومت افراد در برابر تنش ها یا وسوسه و کنترل هیجان های خویش را بررسی می-کند.

مدل هوش هیجانی بار-آن عمدتاً به توان بالقوه انجام کار و نه نتیجه آن توجه دارد. این مدل به استعداد و توانایی فرد بیشتر از دست آورده‌ای او گرایش دارد و در حقیقت می توان آن را عمدتاً نوعی الگوی فرایند- محور و نه پیامد- محور دانست (شکل ۲-۶) (سبحانی نژاد؛ یوزباشی ،۱۳۸۷: ۵۰-۴۶) .

مؤلفه های هوش هیجانی به‌زعم بار- آن (بار- آن، ۲۰۰۵)

گرداوری: احسان شهسواری شیرازی ، نعیمه صیافان (کارشناسان ارشد علوم شناختی)

برای مطالعه مقالات مربوط به علوم شناختی می توانید به لینک زیر مراجعه بفرمایید

دسته علوم شناختی